BUDAYA

Senin, 22 Maret 2010

Ki Dipomenggolo Cikal Bakal Pulutan?

Alamnya masih terasa sangat asri, banyak pepohonan yang tumbuh dengan subur sehingga menjadikan udaranya masih bersih, itulah Kelurahan Pulutan salah satu kelurahan dari 22 kelurahan yang ada di Kota Salatiga. Di dalam prasasti Plumpungan disebutkan tentang Trigramyama atau tiga desa yakni Hampra (Prampelan), Puhunan (Pulutan), dan Praktaha (Padaan). Sehingga berpijak dari tulisan dalam prasasti tersebut keberadaan desa Puhunan (Pulutan) ternyata telah ada semenjak 750 Masehi.
Menurut Bapak HM. Syafii salah seorang sesepuh di Kelurahan Pulutan dan sekaligus peminat sejarah dan adat budaya Jawa, sebutan Puhunan atau Pulutan itu sendiri diyakini berasal dari sejenis tanaman perdu yang kini disebut Pulutan. Tanaman ini dapat mencapai tinggi 1-2 meter, batang berkayu, berbulu lebat, berwarna ungu. Daun tunggal, bulat telur, berbulu warna hijau sampai ungu. Bunga tunggal, di ketiak daun, warna merah. Buah kotak, tertutup rambut seperti sikat warna cokelat, biji segitiga putih (//tanamanherbal.wordpress.com) Banyak warga yang sudah tidak mengenali tanaman Pulutan ini bahkan ketika diadakan acara bersih makam Dipomenggalan warga akan membersihkan tanaman perdu tersebut, namun kemudian Bapak Syafii melarangnya.
Bahkan lebih lanjut Bapak Syafii berkeinginan untuk melestarikan tanaman pulutan tersebut, karena beliau meyakini bahwa dari tanaman perdu tersebutlah muncul nama Desa Pulutan dan bahkan memungkinkan menjadikan tanaman tersebut sebagai salah satu ciri khas Desa Pulutan Selain itu Bapak Syafii mengatakan bahwa tanaman Pulutan tersebut ternyata memiliki kasiat dapat dijadikan sebagai obat sakit perut. Dahulu, sekitar empat puluh tahun yang lalu di dusun Kenteng RW 5 Pulutan terdapat peninggalan berupa batu yang kemungkinan merupakan peninggalan jaman awal berkembangnya Desa Puhunan, namun karena tempat tersebut sering dijadikan lokasi pemujaan tertentu maka muncul kekawatiran dari warga di masa itu bahwa pemujaan tersebut dapat membawa kepada perilaku syirik (menyekutukan Tuhan). Dengan kekawatiran tersebut maka peninggalan batu tersebut dihancurkan dan sudah tidak ada bekasnya lagi.
Hal ini tentunya sangat disayangkan karena salah satu bukti sejarah telah dimusnahkan, padahal dalam peninggalan batu tersebut terdapat beberapa tulisan Jawa kuno yang mungkin dapat mengungkapkan suatu peristiwa atau keadaan tertentu di masa lalu. Perihal keberadaan pelereman Dipomenggalan, Bapak Syafii menjelaskan bahwa alur sejarah dari era prasasti Plumpungan hingga Ki Dipomenggolo seperti terputus, sehingga tidak ada penjelasan peristiwa hingga munculnya Ki Dipomenggolo yang kini diyakini sebagai cikal bakal warga Pulutan. Adapun Ki Dipomenggolo sendiri merupakan putra kelima belas dari Pangeran Cokrodiningrat salah satu putra menantu raja Mataram.
Pangeran Dipomenggolo merupakan sosok yang sangat mencintai rakyatnya, sehingga karena kecintaannya pada rakyatnya maka Pangeran Dipomenggolo memutuskan untuk meninggalkan kenikmatan kehidupan kerajaan dan memilih berbaur dengan masyarakat menjadi rakyat biasa. Desa Pulutan menjadi tempat yang dipilih oleh Pangeran Dipomenggolo untuk melanjutkan kehidupannya. Ditempat inilah Pangeran Dipomenggolo yang selanjutnya lebih dikenal Ki Dipomenggolo hidup, beranak pinak hingga wafatnya.
Bahkan hingga saat ini sebagian warga Pulutan mengaku masih sebagai keturunan dari Ki Dipomenggolo. Sebagai bentuk penghormatan kepada leluhurnya tersebut maka salah satu jalan di Desa Pulutan diberi nama Jalan Dipomenggolo. Selain itu warga Pulutan secara rutin melakukan kegiatan bersih makam, termasuk makam Ki Dipomenggolo dan menggelar tahlilan dan doa bersama untuk para leluhurnya.(pnj)

Karma Pala

Oleh Haryono X*)
Karma pala punika saking tembung Karma lan Pala….. Karma: Jawanipun Penggawe\Cipto\Menyipta, ... dene Pala: werdinipun : Uwoh ..... Dados Karma Pala punika tegesipun; Uwohing Penggawe.Langkung jelasipun mekaten : Sing sopo nandur bakal ngundhuh, dene pangundhuhe, gumantung marang opo kang ditandur, yaiku kautaman opo angkara murka. Saklajangipun dipun sebataken , sing supu nandur jagung ora bakal ngundhuh kacang,....
Semanten ugi , sing sopo nandur kacang tangeh badhe panen pari , lan sak piturutipun.Menopo ingkang katur ing nggil kolowau , namung minangka pralampito dunatheng kito sakdoyo , supados kito tansah anengenaken tindak kautaman , soho nebihi sedoyo tindak kadurakan ....
Kejawi meniko , kito kedah tansah emut , bilih Pangeran meniko kejawi asipat Moho welas dalah Moho asih , ugi kagungan sipat Moho Adil... Inggih sipat adiling Pangeran kolo wau ingkang mboten saget sinonggo entheng .... Sedoyo tumindak mesti wonten pikolehipun .
Tumindak kautamen mesti badhe dhatengaken kesaenan. Suwalikipun , tumindak tadurakan mesthi badhe pikantuk bebendu saking Pangeran. Dados cethanipun , menungso meniko namung NGUNDHUH WOHING PANGGAWE , NGRASUK WOHING PAKARTI SING MAPAN WIS TINANDUR SAKDURUNGE.....”Petruk . !!!!”. Nggih.nggih.!” Rungokno . !!!”. ngestokaken dhawuh Panembahan.” olehku nuturi nreweteh nganti koyo suarane bethet sewu andung memangsan kok malah gojek , jowal-jawil karo pesindhen ...... wedhuski.!!!”.....Ingkang ngundhuh wohing panggawe meniko , kadhang-kadhang mboten namung ingkang anindakaken pakarti kemawon , .... ananging saget ugi anak putu kito ugi ndherek ngraosaken uwohing penggawe ingkang kito tindakaken....Wonten piayi agung ingkang badhe ngemah-ngemahaken putra nipun putri , hananging sareng mangertos bilih calon mantunipun ingkang nami : Bagong Ngompol , menika putranipun pakde Kolor Debog ingkang sampun kawentar asmanipun minongko Lurah maling , pemerkosa , tukang ngapusi , mabok-mabokan , lan sak panunggalanipun... , piayi agung ingkang badhe ngemban darmaning tiyang sepuh , ngemah-emahaken putra nipun kolo wau , inggih lajeng mikir-mikir , ....
Sasampunipun putra nipun saget nampi kawontenan, .... Sesam betannipun kalian denmas Bagong Ngompol kolo wau , lajeng dipun batalaken... Denmas Bagong Ngompol ngantos rumaos susah sanget ngraosaken nasibipun , ingkang wusananipun namung tansah kangge sirikaning masyarakat, amargi pakartining bopo.Menawi uwohing pakarti ingkang sae dipun raosaken ugi deneng anak putu, .... Kito sadoyo bersyukur soho ngraosaken marem raosing manah kito minongko tiang sepuh.... Hananging menawi uwohing pakarkarti ingkang awon meniko ugi dipun rasoaken dene anak putu, ... ” Kang Gareng.!!” opo petruk. ” koe ki yo wis tau ngerti sing jenenge Intiping neraka. ??? .” uwis . sing sok digoreng kae to.” lho .! kae rak intip sego sing diliwet.!!! Goblog !! dhasar ora tau mangan sekolahan !!”Sampun sak mestinipun menawi idham-idham anipun tiyang sepuh meniko sageto anungkuli soho amenangi katen treman soho kebegjaning anak putu , ....
Kok malah damel duroko datheng anak putu kados pepundhen kulo pakdhe Kolor debog alias Ki Jagal Dhemit...” Oooo Pakdhe Kolor Debog , menungso opo koe kui !!!!!. Wis dhek lahire ora ketunggon bapak ibune, soale ndhisik wong tuwane lagi podho munggah kaji , .... kok malah saiki anak putumu podho melu ngrasakanke tumindakmu sing nistho lan ngisin-isini.!Pramilo monggo kito sami tansah mersudi dalah ngathah-ngathahaken tumindak kaotaman... Damel kesaenan meniko mboten kedah mawi ngedalaken wragat utawi probeyo..... Kejawi kedah jujur. Remen tetulong , pocapan ingkang sae , ulat ingkang sumeh , srawung ingkang sumanak lan tindak-tanduk ingkang saget mranani penggalihipun sanak padang dalah pamong mitro meniko sampun saget kawastanan Pedamelan utawi tumindak sae ingkang mboten perlu cucul wragat babar pisan.Sampun dados paugeran , menawi tumindak ingkang sae menika badhe ngasilanken kesaenan , lan sualikipun... Ananging kadhang-kadhang kito sampun nindhakaken kesaenan , nanging hasilipun malah awon....
Wonten ing kawontenan meniko , kito kedah pitados bilih hasil ingkang awon saking pakaryan ingkang sae kolowau sakjatosipun sanes hasilipun ingkang sakestu , hanangin mujudaken pacoben saking Pangeran dhumateng kito ,.... Menawi kito nindakaken kesaenan , utawi malah lajeng nindakaken samukawis ingkang awon... Mesthinipun kito kedah tetep nindak aken pakarian-pakarian ingkang sae ,... Awit nindakaken kesaenan meniko kejawi kalebet ewohing ibadah dumateng Pangeran Ingkang Akario Jagat , ugi mujudaken takwa kito dumateng Gusti Ingkang Moho Agung...Pramilo ,... monggo... kito sami mersudi , supados tansah saget nindakaken pakaryan-parkayan ingkang sae , ingkang wusananipun kito sadoyo kalebet golonganing tiang-tiang ingkang dipun tresnani deneng Hyang Manon ..... Amin Amin Yarobal Alamin...

*)Penulis adalah Budayawan
Kota Salatiga
 
template : HB  |    by : boedy's